سوزندوزی ترکمن در گرافیک محیطی VIP | انتشارات بابان آرت

توضیحی کوتاه از کتاب سوزندوزی ترکمن در گرافیک محیطی …

نویسنده: سارا اسلامی مقدم
تولید کننده: انتشارات بابان آرت

استان گلستان نام جدید سرزمین تاریخی است که در طول تاریخ با نام‌های ایالت گرگان، استرآباد و جرجان نامیده شده است. این منطقه دارای قومیت‌های متفاوتی است که یکی از این اقوام، ترکمن‌ها هستند. ترکمن‌ها در بخش شرقی، مرکزی و شمالی استان و همچنین در مرکز سکونت دارند، سنی مذهب هستند و به زبان ترکمنی تکلم می‌کنند.
از دیر باز هنرهای دستی با زندگی اقوام کوچ نشین عجین شده و جزء ملزومات وگرداننده چرخ اقتصادی زندگی آنان محسوب می‌شود. در این بین سوزن‌دوزی اقوام ترکمن، از هنرهای دستی می‌باشد که می‌توان از آن به گنجینه‌هایی یاد کرد که سینه به سینه و نسل به نسل در میان مردم این سرزمین باقی مانده و به آینده منتقل شده است.

سوزن‌دوزی ترکمن، تاریخچه‌ای کهن در تاریخ سرزمین کشورمان دارد. گلدوزی مصور ترکمن از زمان سکاها رایج بوده و اوج این هنر را در دوران افشاریه و زندیه و به خصوص قاجاریه باید دانست.

درگذشته الیاف گیاهی، ریشه‌ها و پوست برخی از حیوانات، ابتدایی‌ترین پوشاک انسان اولیه را تشکیل می‌دادند و با چیدن پشم حیوانات و تولید نخ، بافت لباس‌ها استحکام بیشتری گرفت. از آنجایی که می‌توان پوشاک را نماد دلبستگی‌های خاص و گرایش‌های فکری هر شخص دانست دوزندگان سعی در انعکاس عقاید و تأثیرات آن داشتند. از زمانی که استخوان تیز پرندگان و ماهی‌ها به عنوان سوزن به کار گرفته می‌شد تاکنون از سوزن‌دوزی به عنوان هنری تزیینی استفاده شده است. بابان آرت

بر روی پوشاک ترکمانان نقوش سوزن‌دوزی شده‌ای خودنمایی می‌کنند که نشانه وابستگی قومی آنان است. افراد هر قبیله با دوخت علایم و طرح‌هایی خاص روی پارچه با اشکال گوناگون، تعصب خاصی که در حفظ و پاسداری ارزش‌های قبیله‌ای خود داشتند را به نمایش می‌گذارند.
رنگ‌ها نیز در کنار دوخت به هویت و معنا کمک کرده و در هر دورهای معنا و مفهوم خاصی را تداعی می‌کنند.

در عرصه مبادلات کالاهای ایرانی از عهد هخامنشی تا صفویه سوزن‌دوزی‌های ایرانی، به عنوان گرانبهاترین کالا از ایران به مغرب زمین برده می‌شد. وجود قطعات زیادی از این کالاها در مخازن سلطنتی و کلیساهای معروف جهان و موزه‌های بزرگ مبین این مدعاست که معمولاً برای حفظ و نگاهداری برخی از اشیای گرانقیمت آنان را در پارچه‌های دست‌دوزی شده بسیار نفیس می‌پیچیدند و به لحاظ حفظ آن اشیاء پارچه‌ها نیز سالم مانده‌اند و می‌توانند مستندات خوبی برای شناساندن هنر سوزن‌دوزی‌ها ایرانی باشند. ( کتاب تولید شده در انتشارات بابان آرت )

نقوش مورد استفاده در سوزن‌دوزی ترکمن بیشتر هندسی و قرینه بوده و به صورت ذهنی سوزن‌دوزی می‌شوند. همچنین این نقوش عمدتاً اشکال منظم و تکراری بوده و شامل نمادها و طرح‌هایی از گل و گیاه و نظایر آن می‌باشد که در محیط اطراف هنرمندان ترکمن وجود داشتند.

نقش‌ها در هر ایل و طایفه و منطقه‌ای متفاوت است و هرطایفه بیشتر نقش‌هایی که دردید و نظرشان بود را رقم می زدند.
در تألیف این کتاب از نظرات کارشناسی و تحقیقات سرکار خانم مریم آق آتابای در زمینه طرح و نقوش سوزن‌دوزی ترکمن و راهنمایی‌های استاد عزیزم دکتر حسین عابد دوست بهره برده و کمال تقدیر و تشکر را از آنان دارم، باشد که این مجموعه چراغ راه ادامه دهندگان و علاقمندان به هنر با شکوه سوزن‌دوزی قرار گیرد. از انتشارات بابان آرت و مدیریت محترم جناب آقای مهندس علی خلیلی فر تشکر می کنم که دلسوزانه در این راه حضور داشتند.